Menu

The Theo Bikel Yiddish-Into-English International Poetry Translation Contest

דער 2017 אינטערנאַציאָנאַלער ייִדיש־צו־ענגליש איבערזעצונגס קאָנקורס

Call for entries:

Calling all poetry mavens! Do you have a favorite Yiddish poet or a poem that has yet to reach the English-speaking masses? Or have you come across a published translation of a wonderful Yiddish poem that perhaps mangles the poetic intentions of its creator? This is your chance for redemption. Find that special poem that you would like shared with a wider audience and make it come alive. Just as the Golem rose to life by the sacred words of its creator, breathe new life into your Yiddish poem of choice. Dazzle us with your cross-cultural understanding of the Yiddish and English languages. Impress us with your knowledge of the delicate intricacies and nuances of the mameloshn.

First place winners will be announced in April. The first place winner will receive $100, plus publication on the CIYCL website and newsletter. Second place winners will receive $50 plus publication on our website. This contest is sponsored by Lee Chesnin, and CIYCL Board Member Stephen O. Lesser.

Contest Rules: Your single entry of up to two pages must include a copy of the original Yiddish poem (in Yiddish characters) and your own, never before published English translation. Entries over the required length will be disqualified.

Submissions must be received by March 20, 2017.

For submissions by mail:

CIYCL, 333 Washington Blvd., #118,
Marina del Rey, CA 90292
For submissions by e-mail: [email protected]

Past Winners

THE BALLAD OF MY LULLABY
Moyshe-Leyb Halpern [1]
Trans. Kathryn Hellerstein

Once on a wintry evening, when the lamp was not yet
kindled, I cried like all little boys
before going to bed, so my grandmother took me on her lap and this
is what she told me:
Once upon a time there was a king who loved young scallions,
but since he was terribly stubborn, terribly stubborn,
he insisted that he wanted scallions with little red brushes.
-So, what could be done?
-Messengers were sent all over the world, all over the world.
But the messengers wandered a very long time, until they
came, in Promishlan, to Uncle Reb Leybishel.
As you know, Uncle Reb Leybishl was a brushmaker, a
brushmaker, so he took the white brushes out of seven
bunches of scallions and braided in the fringes
of his muffler, of his red muffler that he wore
around his neck winter and summer and all his life.
And thus it happened, that as soon as he bade good-by to his wife
and child he went away with the messengers to the city, to the far
and beautiful and golden city where the king was dwelling, king
was dwelling.
But since then, indeed, no more was heard of him, no
more was heard of him. As if the waters had swallowed him–
As if the waters had swallowed–But since I, who was then a little boy, continued
to cry after all of this, my grandmother concluded that Uncle Reb
Leybishl became at the king’s court a great dignitary, great dignitary.
And she ended with this, that the king had a dear little daughter,
such a pretty dear little daughter, but since once the nursemaid
had stared at an elder with a yellow jacket, the dear daughter
fell down from the attic, and from then on, indeed,
when beloved Purim comes, beloved Purim, and she wants to say
Give me a piece of Purim hallah, she stretches out her little neck
And she says: Give me a piece of pu.
Give me a piece of pu-pu.
Give me a piece of pu-pu-pu.
And she can’t go on-
And she can’t go on-

(1924) פֿון משה-לײב האַלפּערן, 1886-1932

אײנמאָל אין אַ װינטערדיקן פֿאַרנאַכט, דער לאָמפּ איז נאָך נישט

געװען אָנגעצונדן, האָב איך געװײנט װי אַלע קלײנע ייִנגעלעך

פֿאַרן שלאָפֿנגײן, האָט מיך די באָבע גענומען אױפֿן שױס, און אָט

װאָס זי האָט מיר דערצײלט׃

— אַמאָל איז געװען אַ מלך װאָס האָט ליב געהאַט יונגע ציבענקלעך.

נאָר אַזױ װי ער איז געװען אַ גרױסער עקשן, אַ גרױסער

עקשן, האָט ער זיך אײַנגעשפּאַרט אַז ער װיל ציבענקלעך מיט רױטע בערשטעלעך.

— װאָס-זשע האָט מען געטאָן?

— האָט מען צעשיקט שלוחים איבער דער װעלט, שלוחים איבער דער

װעלט.

האָבן אָבער די שלוחים געבלאָנדזשעט אַזױ לאַנג ביז זײ זײַנען

אָנגעקומען קײן פּראָמישלאַן צום פֿעטער רב לײבישל.

איז דאָך דער פֿעטער רב לײבישל געװען אַ בערשטלמאַכער אַ בערשטלמאַכער האָט ער אַרױסגענומען פֿון זיבן בינטלעך ציבענקלעך

די װײַסע בערשטעלעך און אַרײַנגעפֿלאָכטן אַהין די פֿרענזלעך

פֿון זײַן שאַליקל פֿון זײַן רױטן שאַליקל װאָס ער איז געגאַנגען אַרום

האַלדז װינטער און זומער און אַלע זײַנע יאָרן.

און אַזױ איז געשען, אַז װי נאָר ער האָט זיך געזענגט מיט װײַב

און קינד, איז ער אַװעק מיט די שלוחים צו דער שטאָט, צו דער װײַטער

און שײנער, און גאָלדענער שטאָט װוּ דער מלך האָט געװױנט, מלך

האָט געװױנט.

אָבער זינט דעמאָלט טאַקע האָט מען מער נישט געהערט פֿון אים, מער נישט געהערט פֿון אים.

אַזױ װי אין װאַסער אַרײַן איז ער — — —

אַזױ װי אין װאַסעראַרײַן — — —

נאָר אַז איך, װאָס בין נאָך דעמאָלט געװען אַ קלײן ייִנגעלע, האָב

נאָך אַלץ געװײנט.  האָט די באָבע פֿאַרענדיקט אַז דער פֿעטער רב

לײבישל איז געװאָרן באַם מלך, אַ גרױסער חשובֿ, גרױסער חשובֿ.

און זי האָט אױסגעלאָזט מיט דעם אַז דער מלך האָט געהאַט אַ טעכטערל זײער אַ שײן טעכטערל, האָט אָבער אײנמאָל די ניאַנקע זיך

פֿאַרקוקט אױף אַן עלטסטן מיט אַ געלן שפּענצער, איז דאָס טעכטערל אַראָפּגעפֿאַלן פֿונ׳ם בױדעם, און פֿון דעמאָלט אָן טאַקע,

װען עס קומט דער ליבער פּורים דער ליבער פּורים, און זי װיל זאָגן

גיב מיר אַ שטיקעלע פּורימ-קױלעטש, שטרעקט זי אױס דאָס העלדזעלע

און זי זאָגט׃  גיב מיר אַ שטיקעלע פּו.

גיב מיר אַ שטיקעלע פּו-פּו.

גיב מיר אַ שטיקעלע פּו-פּו-פּו.

און װײַטער קען זי נישט — — —

און װײַטער קען זי נישט — — —

די באַלאַדע פֿון מײַן װיגליד,

 

[1]The poet Moyshe-Leyb Halpern (1886-1932) came to New York from Poland in 1908. Originally associated with the literary group Di Yunge, he also contributed to satirical magazines, where he cultivated the role of rebel and social critic. His internal struggle between tender concern and disgust for the human condition expressed itself in increasingly complex imagery. He is often considered the most original and distinctive voice in Yiddish poetry.

When The Surgery Is Over
By Yisroel Shtern
(published in Haynt on Sept 1, 1939: see http://www.haynt.org )
Translated by Andrew Firestone[1]

The scalpel knows
We are not ryegrass
It brings a winter snap
A halt to growing
And bids us be alone
Divorced from our own breath:
Between life and life the chloroform strolls
With soft, stealthy
Shadowy steps;
Like a cat leaping
Between two roofs,
Gazing at the world’s expanse.
We sleep and sleep,
Like buildings late at night
Oblivious to what’s taking place above us.
Where are we? Are they really cutting us up
Like fruit,
Fruit that sways
To its last drawing of breath
Into its limbs
Of fragrant gardens
Where a tree still mourns them now?…
Or are we more?
Does something still await us?
And are we just
The sinful sons
Of a wrathful king:
To make of us more faithful bearers of the crown?
They’ve driven us into deserts…
Parched with thirst we drink “Sleeping Potion”.
Comes a sorcerer and with a knife
Carves on our bellies:
“People, you have
already reached
the edge
of the Abyss,
now turn around
and remember!”
we wake up knowing:
no one ever before
saw death so prematurely…
Oh why can’t our bodies be the nights,
The world’s mournful nights,
And while they split us open, have the cock crow:
God’s torn away the darkness, here’s the Dawn!

נאָכן כירורגישן טיש [1]

דאָס מעסערל װײס
אַז מיר זענען נישט קאָרן
און מאַכט װינטער אַ װײלע
אין מיטן דעם װאַקסן
און הײסט אונדז זײן אײנזאַם;
אונדזער אָטעם צעשײדט זיך:
צװישן לעבן און לעבן שפּאַצירט כלאָראָפאָרם.
מיט װײכע, געהײמע
און שאָטנדע טריט,
װי צװישן צװײ דעכער
אַ קאַץ, װאָס פאַרקוקט זיך
אױף װעלטישער הױך.
מיר שלאָפן, מיר שלאָפן,
װי הײזער אין שפּעט נאַכט
נישט װיסנדיק, װאָס איבער אונדז קומט פאָר.
װו זענען מיר?
צעשנײדט מען אונדז טאַקע
װי גלאָמביקע פּירות,
װאָס װיגן ביזן לעצטן
צי מיטן אָטעמ
אין די גלידער דעם דופט,
דעם דופט פון די גערטן
װו ס’טרױערט נאָך זײ איצט אַ בױמ?…
אָדער זענען מיר מער?
עפּעס װאַרט נאָך אױף אונדז?
און מיר זענען בלױז
די פאַרזינדיקטע זין
פון אַ צאָרנדיקן קעניג:
כּדי מיר זאָלן טראָגן געטרײער די קרױן?
מיר זענען אין מדבריות פאַרטריבן…
דאָרשטיקע טרינקען מיר „שלאָףֿ גֿעטראַנק“.
קומט אַ מכשף און קריצט מיט אַ מעסער
בײ אונדז אױפן בױך:
„איר זענט, מענטשן
געװען שױן
בײם זױם
פון תּהום,
קערט זיך אום
און געדענקט!“
מיר דערװאַכן אין װײסן:
אזױ פרי האָט נאָך קײנער
דעם טױט נישט געזען…
פאַר װאָס זענען נישט אונדזערע לײבער די נעכט,
די טרױעריקע נעכט פון דער װעלט,
און בעת מען צעשפּאַלט אונדז, זאָל אַ זינג טאָן דער האָן:
גאָט האָט דעמ חושך צעריסן, עס העלט!

[1] ”הייַנט”, נ. 203 , פֿון 1טן סעפּטעמבער 1939

 

[1]The poem is remarkable for expressing accurately and sensitively the foreboding and trappedness felt by people at the time, as well as the desperate wish for a heaven-sent explanation and solution. The central trope is a comparison of Polish Jewry’s situation after 1938 to an isolated, helpless anaesthetized body waiting to be cut up. Will it be put together again, he asks? We have chosen the “sleeping potion” rather than face the truth. Stern puts forward two readings of this state of affairs. In the first, we are material creatures only and will be dealt with like stupid plant matter. The other alternative is that we are our Father’s children andHe is testing us. We can still repent in time, though on the verge of death – and will experience a new beginning.

Efraim Goldbrukh (Ostrolenka)
By Yisroel Shtern
Translated by Jon Levitow

I
Just as one who lies at the feet
of night and bandages his head
with darkness when the awful pain
cuts him with knives long as the years,
when scores of lanterns spit out
light on the sidewalk,
and every spot of light’s a year,
so all his years lie
spit out in the streets,
and he runs off (Heaven also
runs at evening when it sees
everything it owns burnt up,
its last golden coin
worn smooth and proven false…),
he runs off, like a mother
at the funeral of her child
when she can’t see or hear,
but in whose ear with every step,
the wind intones, “Go back!

“If you see your light lie buried
you’ll go mad,
and the children that remain
will have to find another mother…!”
And he runs away and dives
into the darkness like a river’s ditch.
Maybe he has many sins,
or maybe he needs to wake up rich
or to be immersed and purified, —
or to be abandoned, estranged, and pushed aside
because until the wool’s sheared,
it can’t be spun,
and only once that everything is lost,
can G-d be found.

Who knows, then, what his sadness means?
He lies somewhere by a plain,
by a dusty, distant plain,
and as if in a wide “kitl”
in the darkness he is holding
pieces that the world so brittle
has broken off for him; he cries.
Someone’s moving in the distance
with a lantern in his hand.
The shadows start to tremble,
run off sideways,
and creep along the walls,
where they hope to find their savior,
but they fall on him who lies there,
the sad and lonely one who lies there,
and bring to him their supplications.

Just as one who lies at the feet
of night and bandages his head
with darkness that only shadows, who get scared,
don’t know about, still expecting help
from humanstrength,
so you come and cling to me,
downcast Ostrolenka faces,
bowed down like downcast years,
but none of you save one
is close to me — Efraim Goldbrukh.[1]

II

A fine, upstanding Jew — they said,
like they say at the full moon, “A lovely night!”
You were like the moon,
without a home.

Roofs kiss each other tenderly and scarcely move.
The sky like a bluebird shakes itself.
Windows run away from the street looking for dreams of love.
The city lies in sleep up to its neck.

The night bathes itself with wind,
the silent streets its mirror.
Only two thrown open shutters flap
like children who don’t want to take a bath
when they’re already standing in the water.

“Even with a wife, a bed, and a big house,
a man in his castle, he creeps around, a mouse,”
said janitor Zebrovski to the keeper of the dogs:
“Open up, sir! Look! We haven’t hung the rods!”
But you don’t hear, and the stars followed
and helped you find a place to lodge.

III

You sleep somewhere like a beggar on a sack, yourself a sack.
Your age creaks as you rise with rooster’s reveille.
Your home is full of perfume: so alive are the flowers
on your carpets… and a bed of fine mahogany

stands tall, all alone, awaiting no owner
and dozes in cool linen as in fresh, deep snow.
Don’t be offended, Efraim Goldbrukh, that you’ve been
tossed out, like a fly from a spotless glass of tea,
from a wealthy house.

It’s dangerous for someone who doesn’t know
that only rich menmay eat fine pastry,
to run around and yell,
“How is it that children in the slums eat shards of
glass from hunger,
when by rights to the poor both property and G-d Himself belong?!”

And your kapote, Mr. Goldbrukh, is really no river,
so why suddenly beneath its hem appears
a living fish? You swiped it from your joy
and you bring it to a weak and pregnant woman.

Is that normal? Leave such things in a drawer.
All will be lost if the payments burn up with the store.
Don’t take it hard, Efraim, that you’ve been cast off.
You were in a wealthy house: a heartless letter in a tender envelope.

IV

So, alright, now it’s Friday, everyone knows:
at highway’s end the horizon’s warmed up.
Look, Efraim: in heaven khales are being baked
for the Sabbath.

And at Yosel the cobbler’s they’re dying for lack of food.
You just have to choose: good Jews, knead
a penny into a loaf of bread.

And when evening adds tongues of flame
to white clouds,
one sees that already up above candles
are being lit in silver candlesticks.

And Widow Leahke has to sit in darkness?

So, anyway, it’s Friday, and you understand
a man does what he can.
But all week long? G-d preserve us:
from the first specks of day
until the night begins — he just recites,
with a tallis around his head, recites — — —

V

The clouds mingle and riffle by without a sound.
The day opens quiet and holy
like an old book that unfolds in fearful sweetness.
The sun emerges like a beautiful thought.

Obediently, the streets become more pure.

The town has shaken sleep from its eyes
as one wipes the dust from household things on Pesakh-eve.
Even Horki the tailor, already bent by his machine,
sews more chapters of the Psalms than shoulder twill.

And what does Efraim Goldbrukh do?
He prays.

Noontime lies across the world, burning with anger and ashamed;
over him is poured kerosene, salt, soap, and flour.
He loves the people, shines with love, but is a stranger to them,
and he lies there while they skin him and sell off his hide…

Goods go to market, the sun goes through the sky,
pouring out golden heaps of barley and wheat;
clouds catch the rays of sunlight in their mouths
like novices who seek out bargains on new grain
with straws held in their teeth.

And what does Efraim Goldbrukh do?
He prays.

Yet the day has ended even more beautifully than it began.
The streets lie peaceful and blue like a river.
And like doves the soft moments of dusk fly over them,
and the sun prepares a key of blood
for a door of heavy gold

enclosing a king’s domain… and bent in pious contemplation
brick houses that were so proud an hour ago
stand like clever people who have seen a lot
and finally see only this: that a person must believe…

And Khatzkel Kupfermintz doesn’t understand what suddenly is with him.
In his heart it burns so much, and like a child he holds his head against the window panes
and looks into the market, and shadows fall to earth and hug the stones.
He stands inside the store – forgets – remembers – and wants to cry.

And what does Efraim Goldbrukh do?
He prays.

VI

Reb Efraim! Reb Efraim!
How can a man not do
a thing all day but pray?
The world sets great store
on a beautiful front tooth.

People look the world in the mouth,
throw in a bit of earth and stars,
and immediately they expect clay dishes.
It would be hateful, awful,

If on the other side a tooth falls out,
bending (like a troubled conscience),
the tooth in front would get yanked out
and create a dark hole for eternity.

One weighs a heart out slowly on the scale,
like bars of honey and pieces of earth, like honeycake,
so, how can a person twenty-four hours a day
do nothing but pray?

VII

And Efraim Goldbrukh answers:
— — — — — — — — — — —
— — — — — — — — —

אפּֿרים גאָָלדברוך (אָסטראָלענקע)

דד//’ראטא

פּונקט װי אײנער, װאָס ליגט צופֿוסנס

זײַן קאָפּ מיט טונקל, װי באַנדאַזשן,

מיט לאַנגע מעסערס, װי לאַנגע יאָר,

מיט ליכט אַראָפּ אױף טראָטואַרן,

ליגן אַלע זײַנע יאָרן

און ער אַנטלױפֿט (װי דער הימל

זײַן גאַנץ פֿאַרמעגן איז פֿאַרברענט,

איז אױכעט פֿאַלש און רײַבט זיך אָפּ…)

בײַ דער לױה פֿון איר קינד,

און בײַ יעדן טריט רױמט דער װינט

אַז װעסט זען דײַן ליכט באַגראָבן,

און דײַנע איבעריקע קינדער

און ער אַנטלױפֿט און טוקט זיך אונטער

אפֿשר האָט ער שװערע זינד,

טובלענדיק זיך און געלײַטערט, —

װײַל װי לאַנג ס׳װאָל איז נישט געשױרן,

און אױב ער האָט שױן אַלץ פֿאַרלױרן,

װער װײס דען, װאָס זײַן טרױער מײנט?

בײַ פֿאַרשטױסן פֿרעמדן פּלײן,

האַלט ער אין פֿינצטערניש פֿאַרװיקלט

האָט די װעלט אים, און ער װײנט.

מיט אַ לאַמטערן אין דער האַנט.

און אַנטלױפֿן אין די זײַטן,

װילן אַ רעטער דאָ געפֿינען

צום עלנדטרױעריקן, װאָס ליגט,

פּונקט װי אײנער, װאָס ליגט צופֿוסנס

זײַן קאָפּ מיט טונקל, װי באַנדאַזשן,

װײסן נישט דערפֿון און ריכטן

אַזױ קומט איר צו מיר, געזיכטער

מיט אַראָפּגעלאָזטע קעפּ,

נאָר פֿון אײַך אַלע איז געװאָרן

II

װי מ׳זאָגט האַלב-חודש׃ ס׳אַר אַ שײנע נאַכט!

און האָסט קײן הײם נישט געהאַט.

דער הימל צאַפּלט זיך װי אַ בלאָער עוף.

עס שטײט שױן איצט דיִ שטאָט ביזן האַלדז אין שלאָף.

און שפּיגלט זיך אין שטילע גאַסן.

װי קינדער װאָס װילן זיך נישט באָדן,

„מ׳האָט אַ װײַב, מ׳האָט אַ בעט און אַ גביריש הױז,

חאָבן געשמועסט זעבראָװסקי סטראַזשניק און דער כלבים-שלעגער׃

נאָר דו הערסט נישט, און די שטערן זײַנען דיר נאָכגעגאַנגען

III

דײַן אַלטקײט ברעכט זיך אױפֿצושטײן מיטן ערשטן קרײַ פֿון האָן.

לעבעדיק די בלומען… און אַ בעט פֿון פֿײַנעם מאַהאַגאָן

און דרימלט אײַן אין קילן בעטצײַג, װי אין פֿרישן טיפן שנײ.

אַרױסגעװאָרפֿן, װי אַ פֿליג פֿון אַ שײנער בלאַנקיקער גלאָז טײ.

מוזן עסן בױמאײל-חלה און ער לױפֿט אַרום און שרײַט׃

װען האָב און גוטס און גאָט אַלײן געהערט צו די אָרעמעלײַט…

טאָ װי אַזױ איז הינטער דער פּאָלע פּלוצים דאָרט געװאָרן

בײַ אײַער פֿרײדען און איר טראָגט עס צו אַ שװאַכער קימפּעטאָרן.

װען דער פּדיון ברענט אין קראָם, װעט ער דאָך לײגן אַלץ אין דר׳ערד.

דו ביסט געװען אין נגידישן הױז׃ אַ גרױזאַמער בריװ אין אַ צאַרטן קאָנװערט…

נו, מילא, כאָטש איז פֿרײַטיק, װײס מען׃

קוקט אפֿרים׃ אין הימל באַקט מען חלות

און בײַם לאַטוטניק יאָסל שטאַרבט מען פֿאַר אַ ביס.

אַ קאָפּיקע אין אַ קױלעטש!

אין װײַסע װאָלקנס רױטע צונגען

צינדט מען ליכט אין זילבער-לײַכטער.

איז מילא כאָטש, נו פֿרײַטיק, זעט מען

נאָר אַ גאַנצע װאָך? רחמנא ליצלן׃

ביז תחילת נאַכט — רק ער זאָגט,

V

שטיל און הײליק מאַכט זיך אױף דער טאָג,

די זון קומט אַרױס װי אַ שײנער געדאַנק.

שטעטל האָט דעם שלאָף אָפּגעטרײסלט פֿון די אױגן,

אַפֿילו האָרקי שנײַדער, װאָס זיצט שױן בײַ דער מאַשין געבױגן,

און װאָס טוט אפֿרים גאָלדברוך?

ליגט דער האַלבטאָג אין דער װעלט און ברענט פֿאַר כּעס און איז פֿאַרשעמט׃

ער האָט מענטשן ליב און לײַכט פֿאַר ליבשאַפֿט, נאָר זײ צו אים זײַנען פֿרעמד,

דער מסחר גײט אין מאַרק — אין הימל גייט די זון און שיט אין גײן

װאָלקנס כאַפּן שטראַלן אין מױל װי יונגעלײַטלעך פּריצן,

און װאָס טוט אפֿרים גאָלדברוך?

נאָר דער טאָג ט׳זיך שענער נאָך געענדיקט װי זיך אָנגעהױבן.

און די װײכע רגעס פֿון פֿאַרנאַכט פֿליען איבער זײ װי טױבן,

פּאַסט-צו די זון פֿון בלוט אַ שליסל… אין-זיך-פֿאַרטראַכט און פֿרום געבױגן

מיט אײן שעה פֿריער, װי קלוגע װאָס האָבן אַ סך געזען

און כאַצקל קופּערמינץ באַגרײפֿט נישט, װאָס פּלוצלינג איז מיט אים געשען, —

און קוקט אין מאַרק׃ שאָטנס פֿאַלן צו דער ערד האַלדזנדיק די שטײנער;

און װאָס טוט אפֿרים גאָלדברוך?

VI

װי קען אַ מענטש אַ גאַנצן טאָג

אױף אַ פֿאָדערשטן שײנעם צאָן

קוקן מענטשן דער װעלט אין מױל,

גלײַך מוז זײַן די לײמענע שיסל׃

װען אױך דער צאָן אױף יענער זײַט

ס׳װאָלט זיך פֿאָדערשטער צאָן אַרױסגעריסן

װאַרפֿט מען לאַנגזאַם האַרץ װי פּאַסן האָניק

טאָ װי קען אַ מענטש אַ גאַנצן טאָג

VII

— — — — — — — — — —

— — — — — — —